Meest gestelde vragen
Wat is aardwarmte?
Water met een geschikte temperatuur voor verwarming zit in Nederland op een diepte vanaf ongeveer 1,5 kilometer. Er zijn echter ook initiatieven op geringere diepte. Een aardwarmtesysteem pompt warm water uit een water bevattende en poreuze aardlaag. Via één of meer productieputten komt het warme water naar de oppervlakte. In een warmtewisselaar geeft dit warme water zijn energie af aan een warmtenet, dat woningen, kassen of industrie van warmte voorziet. Via pompen en één of meer injectieputten stroomt het afgekoelde water in dezelfde aardlaag/reservoir terug. Klik hier voor een filmpje met uitleg (klik op 'video'). Een productieput en injectieput samen heet een (putten)doublet.
In maart 2011 is een visie van IF Technology, TNO en Ecofys gepubliceerd over (ultra-)diepe aardwarmte in 2050. De conclusie uit het rapport (met de zeker benodigde slagen om de arm) is dat 7 tot 13% van het totale elektriciteitsverbruik en 22 tot 31% van het totale warmteverbruik (cijfers NREAP voor 2020) ingevuld zou kunnen worden met ultradiepe aardwarmte (vijf kilometer en dieper). Uitgangspunt is dat de ondergrond vanaf 5,5 kilometer voldoende producerend (te maken) is. In de lage schatting komt dan in 2050 228 PJ beschikbaar als warmte en 34 PJ in de vorm van elektriciteit. Het rapport is te vinden via https://geothermie.nl/images/bestanden/IF_Ecofys_TNO_-_Visie_diepe_geothermie.pdf. In 2017 is een Green Deal Ultra Diepe Geothermie (UDG) gesloten tussen de overheid, EBN en een zevental consortia over de ontwikkeling van ultradiepe aardwarmte in Nederland.
De aardkorst wordt overal warmer naarmate men dieper komt. De aanwezigheid van water in een voldoende doorlatend reservoir is echter nodig om deze warmte ook boven de grond te kunnen krijgen en gebruiken. Bijvoorbeeld op http://nlog.nl/kaart-geothermie is een goede indruk te krijgen in welke gebieden op welke dieptes hoeveel warmte te winnen is. Deze kaarten gaan tot een diepte van maximaal 3 -4 kilometer en kennen ook onzekerheden. Deze staan bij de website aangegeven.
Voor een geothermiesysteem zijn diverse vergunningen vereist. Voor de meeste vergunningen is het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat het bevoegd gezag en is het Staatstoezicht op de Mijnen de toezichthoudende instantie. Gemeenten en provincies hebben bij meerdere benodigde vergunningen een adviserende rol richting het Ministerie. Een uitgebreidere uitleg is te vinden op hoewerktaardwarmte.nl.
Twee vergunningen komen voort uit de mijnbouwwet. Ten eerste is dat een opsporingsvergunning. Deze vergunning geeft de initiatiefnemer het recht om binnen een afgebakend gebied de ondergrond te onderzoeken op de aanwezigheid van winbare aardwarmte door middel van het uitvoeren van proefboringen. Als de opsporing succesvol is, is een winningsvergunning nodig. Deze geeft het (exclusieve!)recht om de aardwarmte te winnen.
Daarnaast is een Omgevingsvergunning vereist waarin (het voorkómen van) effecten op de omgeving zijn beschreven. Verder zijn voor specifieke werkzaamheden specifieke vergunningen vereist. (denk aan eventueel zwaar transport, kabels en leidingen leggen et cetera.)
Aardwarmte is één van de duurzame energiebronnen uit de in 2016 verschenen ‘Energieagenda’ van de rijksoverheid. Het rijk is dan ook actief om te zorgen dat aardwarmte uitbreidt. Met de Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE++) stimuleert het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat de productie van duurzame energie in Nederland. Een aardwarmteproject kan in aanmerking komen voor SDE++. Daarnaast kent Nederland een zogenoemde ‘garantieregeling’ voor het geval een boring onvoldoende warm water oplevert. Kijk ook op http://www.rvo.nl/subsidies-regelingen/risicos-dekken-voor-aardwarmte-2017 De overheid stimuleert ook de ontwikkeling van ultradiepe aardwarmte.
Voor projecten die van een diepte van 500 meter of meer warmte winnen geldt de Mijnbouwwet en is er een vergunningsplicht. De kans bestaat dat er bij een geothermieproject olie en/of gas worden aangetroffen en daarom zijn dezelfde voorzorgsmaatregelen van toepassing als bij projecten in de olie- en gasindustrie. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) is de toezichthouder voor álle mijnbouwactiviteiten, dus ook voor geothermie. Ze zijn gevestigd in Den Haag. Meer informatie is te vinden op www.sodm.nl
Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) houdt zich bij het monitoren van geothermische projecten voornamelijk bezig met de volgende onderwerpen: • Het beoordelen van werkplannen, veiligheidsplannen en het zorgsysteem dat bij een geothermische bron hoort • Voorkomen van aardbevingen • Inzicht in de toestand/integriteit van putten • Veilige opvang en verwerking van water dat vrijkomt bij het testen van de putten • Zorg dragen dat exploratie en winning van aardwarmte zo veilig mogelijk gebeurt SodM geeft daarom advies over de vergunningsaanvragen vanuit de Mijnbouwwet en houdt toezicht op de boorontwerpen, -programma’s en de projectaanpak. (https://www.sodm.nl/onderwerpen/aardwarmte)
Aardwarmte in Leeuwarden
Er zijn twee hoofdredenen voor de geschiktheid van aardwarmte als duurzame energiebron voor Leeuwarden: de vraagconcentratie en de geologie.
Vraagconcentratie: Leeuwarden is één van de grote kernen van Friesland. Dit betekent veel bebouwing op een relatief kleine ruimte en dus veel warmtevraag op een beperkt oppervlak. Aardwarmte biedt een ruim vermogen en past daarmee goed bij gebieden met een hoge vraagconcentratie. Daarnaast is er redelijk veel hoogbouw in de stad, hoogbouw is bij uitstek geschikt voor duurzame warmte aangezien de beschikbare oppervlakte voor elektriciteitsopwekking (het dak) veel te klein is voor de te verwarmen m3’s.
Geologie: De aarde wordt overal warmer naarmate de diepte toeneemt. Deze warmte kan echter niet overal even gemakkelijk gewonnen worden. De geschiktheid van de ondergrond voor het winnen van aardwarmte hangt onder andere af van de samenstelling en doorlaatbaarheid van betreffende steensoorten. In de ondergrond van West- en Noord-Nederland is sprake van een goede doorlaatbaarheid en weinig complexiteit op het gebied van breuklijnen en dergelijke.
De gemeente adviseert het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) voor de verschillende vergunningen die benodigd zijn voor de bron. Daarnaast is het de rol van de gemeente om inwoners maximaal te faciliteren. Zodat zij informatie krijgen over bijvoorbeeld veiligheid- en milieurisico’s. Maar ook om hun stem te laten horen. Daarbij hoort het mogelijk maken van het gesprek met initiatiefnemers en bevoegde instanties.
Geothermie is voor Leeuwarden een kansrijke duurzame energiebron. In 2050 moeten alle gemeenten van het aardgas zijn. Geothermie kan een belangrijke en grote bijdrage leveren aan het duurzaam verwarmen van woningen en bedrijven in Leeuwarden. Daarom faciliteert gemeente Leeuwarden initiatiefnemers op het gebied van aardwarmte en bij de aanleg van warmtenetten. Hierin denkt de gemeente mee bij de tracé keuzes en werken samen met de initiatiefnemer (Ennatuurlijk) aan het ‘werk met werk’ maken om de overlast voor de omgeving te beperken.